EMDR staat voor Eye Movement Desensitization and Reprocessing, bij veel mensen beter bekend als de methode ‘met de oogbewegingen’. Het is een evidence based behandelmethodiek, binnen het zorgprogramma Ouderen opgenomen in het deelzorgprogramma Angststoornissen. 


Buiten de GGZ weten verwijzers of behandelaren in bijvoorbeeld verpleeghuizen niet genoeg over de mogelijkheden van deze traumabehandeling, vindt Wietske Soeteman. Volgens haar moeten we oppassen voor therapeutisch nihilisme. ‘Er wordt te snel gedacht dat mensen te oud zijn, dat het geen zin meer heeft, omdat ze al zo lang geleefd hebben met de problemen. De doelgroep waar het om gaat heeft zelf ook de neiging om er geen aandacht voor te vragen. Ze willen niet tot last zijn of zijn niet gewend om hun gevoelens te uiten. Zo jammer, want ik zie door EMDR cliënten significant opknappen.’

purper 41
jaargang 7 2016
07
NAAR HET

Scroll naar beneden om het artikel te lezen

OP ZOEK

EMDR laat mooie resultaten zien in de behandeling van ouderen met een trauma. Dat is de ervaring van GZ-psycholoog Wietske Soeteman uit Ede. ‘Ook trauma’s van lang geleden zijn met EMDR goed te behandelen.’ 


Door Hanneke Sizoo


Wil je dit delen?
Wil je reageren?
GOEDE STUKJE FILM

Vertrouwen winnen

Wat de diagnostiek bij ouderen ook lastig maakt, is de combinatie met lichamelijke, fysieke, en cerebrale (met betrekking tot de hersenen) factoren. Zeker bij een cliënt die niet gewend is om over psychische klachten te praten. 

Wietske: ‘Wanneer het gaat om trauma’s uit de vroege ontwikkelingsgeschiedenis, ervaren deze oudere cliënten dat ze een stoornis ‘zijn’. De trauma’s zijn verweven met hun ontwikkeling en ze zijn de angsten als normaal gaan ervaren. Ik leg hen uit dat ze een stoornis ‘hebben’. Dat betekent, dat je het kunt behandelen. Soms is er meer tijd nodig om vertrouwen te winnen, om te laten zien dat ik iets voor ze kan betekenen. Dat vraagt om geduld. Als het vertrouwen er eenmaal is, geef je mensen weer een gevoel van controle, dat is prettig.’ 


Reactie

Bij start van de EMDR is er veel angst, die je ook nodig hebt om de EMDR zijn werking te laten doen. Dat is voor cliënten een akelig moment in de therapie. Wanneer de behandeling dan begint, zakt de spanning zichtbaar. ‘Je ziet het gebeuren,’ zegt Wietske. ‘Mensen gaan meer ontspannen zitten of verzitten, de ademhaling wordt rustiger, of ze zuchten diep.’ 


De resultaten 

De duur van de behandeling hangt af van het aantal trauma’s en de leeftijd van de cliënt ten tijde van de gebeurtenissen. Wietske: ‘Heeft iemand bijvoorbeeld een overval meegemaakt, dan kun je dat met één tot vijf sessies behandelen. Het beeld verdwijnt niet, maar je kunt er zonder angst naar terugkijken. Wanneer je kijkt naar langdurig seksueel misbruik dan heb je meer tijd nodig. 

Het mooie is dat door EMDR niet alleen vaak de angst verandert, maar ook het zelfbeeld en de blik naar de ander. Het trauma heeft vaak het zelfbeeld bepaald: ik kan niks, ik mag er niet zijn, ik stel niets voor. Met de behandeling steek je in op de angst, maar het zelfbeeld schuift vaak mee.’


Gemiste kansen

Je zou kunnen denken dat als mensen jarenlang met een trauma leven en met behulp van EMDR zich een stuk beter voelen, er met terugwerkende kracht veel boosheid ontstaat. Dat het dan zou kunnen voelen als het leven van de gemiste kansen. ‘Toch is dat niet zo,’ zegt Wietske. ‘Mensen zijn vaak zo opgelucht en blij. Wat ik ook vaak zie gebeuren is een verandering van perspectief: van verledengericht leven naar toekomstgericht leven. Dat is zo fijn, hoor ik van veel cliënten terug. Men heeft nu meer perspectief en controle.’ 


Twee sporen

EMDR kan ook onderdeel uitmaken van een andere psychotherapeutische behandeling, zoals schematherapie of cognitieve gedragstherapie, vertelt Wietske. ‘Met EMDR kun je de problematiek stabiliseren zodat mensen verder kunnen met hun behandeling. EMDR biedt ècht kansen. Ouderen met een trauma hebben ook recht op deze behandeling.’ 


Missie

Het is Wietskes missie: EMDR breed beschikbaar en bekend maken binnen de verpleeghuiszorg en bij verwijzers. ‘Ook verpleeghuizen kennen deze behandeling onvoldoende. Wanneer ouderen dementeren is het lastig om oude trauma’s te behandelen. Maar met EMDR kun je toch nog succes behalen. Het jammere is dat er bij verpleeghuizen weinig GZ-psychologen werken om de behandeling toe te kunnen passen.

Onderzoek 

Er is veel wetenschappelijk onderzoek gedaan naar EMDR bij volwassenen. Bij ouderen is tot op heden geen systematisch onderzoek uitgevoerd. Wietske Soeteman: ‘Gelukkig gaat dit onderzoek er dit jaar komen. Dat is belangrijk, zeker ook in het licht van toegankelijk maken van deze behandeling. In het najaar gaat Pro Persona meewerken aan een groot onderzoek van Mondriaan SGGZ uit Heerlen. Het is een effectstudie naar de toepassing van EMDR bij oudere PTSS-cliënten. Mooi dat we nu de dagelijkse praktijk kunnen gaan staven met onderzoek. Een andere onderzoeksvraag die in dit onderzoek wordt meegenomen is of deze behandelmethode een verbetering laat zien in de persoonlijkheidsproblematiek.’ 


Wietske Soeteman is bijna klaar met de opleiding EMDR Practitioner Europe en is actief binnen SIG ouderen van de Vereniging EMDR NL. Ze schreef samen met Marja Vink een hoofdstuk over Ouderen in het ‘Praktijkboek EMDR deel 2’. 


Wil je zien hoe EMDR in zijn werk gaat? klik hier

Wat is EMDR?

Als mensen iets ingrijpends meemaken, dan hangen ze daar vaak een bepaalde betekenis aan. Bijvoorbeeld: Ik ben in gevaar, ik ben machteloos. EMDR verandert die betekenis. Je haalt de herinnering terug. ‘Zie het als een soort filmkast,’ zegt Wietske. ‘Allemaal laadjes met herinneringen. Samen met de cliënt ploeg je de herinneringen door en stel je vast welke herinnering de klachten in het nu het meeste aanstuurt. En binnen die herinnering kies je het meest beladen stukje van de film welke nu nog voor die angstige gevoelens zorgt. 

Als dat stilstaande beeld duidelijk is, beweeg ik met mijn vingers voor hun ogen, waarbij ik de cliënt vraag deze vingers met hun ogen te volgen en tegelijkertijd in gedachten naar het stilstaande beeld te kijken. Bij de oudere doelgroep moet ik vaak de snelheid van de vingerbewegingen vertragen. En soms lukt het de cliënt dan nog niet om de vingers langere tijd te volgen. Ik schakel dan vaak over op klikjes via de koptelefoon of ritmische tikken op hun benen of handen. Tenminste, wanneer ik hen mag aanraken. Denk bij EMDR niet: baat het niet dan schaadt het niet. Het is eerder: baat het niet dan schaadt het wel. Je kunt EMDR echt verkeerd toepassen. Als behandelaar moet je een goede taxatie maken en weten wat je doet.’ 


Het werkgeheugen

Het is nog niet helemaal duidelijk wat het werkingsmechanisme is van EMDR. Een van de hypothesen is dat deze behandeling de nare herinnering naar het werkgeheugen ophaalt. Wanneer je vervolgens het werkgeheugen tegelijkertijd belast met een afleidende prikkel zoals oogbewegingen, dan wordt de lading van de nare herinnering minder sterk. 

Wietske: ‘Het is belangrijk om tijdens de behandeling met afstand naar de herinnering te kijken, en niet alle emoties de vrije loop te laten. En het gaat niet om waarheidsvinding, het gaat om de betekenis die iemand aan zijn herinnering geeft. Het kan een vervelende herinnering uit het verleden zijn, maar ook kan het angst zijn voor iets dat mogelijk zou kunnen gebeuren.’ 


Niet klagen maar dragen

Wietske: ‘Je kunt ouderen als het ware verdelen in twee groepen: de jongere ouderen tot 75 jaar, en de 75-plussers. Vooral voor die laatste groep geldt dat zij niet klagen maar dragen. Ze vinden het ingewikkeld om te praten, zeker als het om trauma’s gaat. Vooral voor deze groep is EMDR fijn: er wordt tijdens de behandeling relatief weinig gesproken.’


Voor wie

EMDR is als behandelmethode geschikt voor mensen met een Post Traumatische Stress Stoornis (PTSS.) Het kan gaan om recente gebeurtenissen, zoals een ziekenhuisopname of een fietsongeluk. Wietske: ‘De meeste cliënten die ik behandel binnen de Specialistische GGZ zijn mensen waarbij de trauma’s vaak in een ver verleden zijn opgelopen. Deze ouderen zijn seksueel misbruikt, gepest, langdurig mishandeld of hebben angstige herinneringen aan de oorlog overgehouden. Vaak gaat het om krachtige mensen, die zichzelf hebben aangeleerd te overleven. Maar dan gebeurt er iets in hun leven waardoor de problemen voor het eerst in beeld komen. Er zijn bijvoorbeeld gezondheidsproblemen of een partner overlijdt. Het is een kantelmoment: het leven wordt lastig, het trauma komt soms in alle heftigheid naar voren. Dat is meestal het moment waarop een cliënt voor het eerst bij ons in behandeling komt.’

Overigens zijn er steeds meer aanwijzingen dat EMDR niet alleen voor PTSS een geschikte behandeling is, maar ook bij andere psychiatrische problematiek. Denk bijvoorbeeld aan rouwproblematiek, een paniekstoornis of psychose. 




Wietske Soeteman

Sluitenvorige pagina'svolgende pagina's
Sluiten

Reactie

Stuur een reactie naar de redactie
Sluiten