De afgelopen jaren is er een toename zichtbaar van het aantal allochtonen in de forensische psychiatrie. De Pompestichting heeft zich ten doel gesteld de communicatie tussen deze doelgroep en hulpverleners te verbeteren.

Door Diana Thomas

OVER

COMMUNICATIE?

Onjuiste interpretatie

Als het gaat om de communicatie met de allochtone patiënt, blijkt dat de patiënt zich vaak niet begrepen voelt, maar ook de behandelaar niet begrijpt. Problemen rondom taal zijn niet altijd voldoende onder de aandacht en in de praktijk is men zich niet bewust van de problemen op dit gebied. Mensen uit verschillende culturen uiten zich op verschillende manieren.

Zo zijn er verschillende communicatiestijlen in culturen: theatraal, overdrijven, hart op de tong, dingen rechtstreeks bij de naam noemen of juist indirect, afwachtend reageren, ontwijkend reageren en indirect taalgebruik. Ook gedrag heeft verschillende betekenissen in culturen: geen oogcontact maken, passief afwachtende houding aannemen, zich weinig open en transparant opstellen, overdadig ziektegedrag en met luide stem spreken. Het gedrag en verbale uitingen van allochtone patiënten worden niet goed beoordeeld en een onjuiste interpretatie volgt.

Effectief communiceren

Het doel van project INTERCOM is knelpunten in de communicatie met allochtone patiënten oplossen en het bevorderen van bewuste en effectieve communicatie in de behandeling. Dit zal naar verwachting leiden tot een verbetering van de behandeling, meer veiligheid en een betere resocialisatie. Ook levert dit project een bijdrage aan zorg op maat zoals deze geboden wordt binnen de Pompestichting. Er zal een aantal middelen worden ingezet om dit doel te bereiken: een werkconferentie, invoering van gedragsregels, een cursus INTERCOM, het Cultureel Interview, invoering van het item cultuur in het behandelplan en de behandelbesprekingen.

Door Joyce Janssen

Stel, je komt als Afrikaan voor het eerst in de westerse samenleving.

Bekijk het hier

Ted Talk over verschillen in waarneming door cultuur

Bekijk het hier

Verschillende gebruiken met binnen communicatie

Bekijk het hier

We zagen dat patiënten met een andere culturele achtergrond (van wie beide ouders uit een andere cultuur dan de Nederlandse kwamen*) in principe niet langer over hun behandeling deden dan patiënten van wie beide ouders oorspronkelijk uit Nederland kwamen. Maar bij de eerste groep duurde het wél veel langer voordat ze hun eerste begeleide verlof kregen.

Inzicht

Bij de eerste groep duurt het in de beginfase mogelijk langer voordat de behandelaar inzicht krijgt in de thema’s die er spelen. En op zijn beurt weet de patiënt vaak niet goed wat we van hem vragen. Dit hoeft niet alleen aan de taalbarrière te liggen; factoren als schaamte en hiërarchie spelen ook een rol.

Stroomversnelling

Maar als die communicatie eenmaal op gang is, lijken veel puzzelstukjes op hun plek te vallen en komt de behandeling in een stroomversnelling. De achterstand wordt blijkbaar ingehaald. Toch moeten we ervoor zorgen dat die eerste behandelfase geen vertraging oploopt doordat onze communicatie ontoereikend is.

INTERCOM

Daarom moeten we INTERCOM met beide armen omarmen. Leren om rekening te houden met culturele achtergronden. Het is heus niet nodig om alles te weten van andere culturen, maar we moeten wel weten hoe we aan de informatie over deze culturen komen.

De juiste vraag

Dat houdt in dat we de juiste vragen stellen aan de patiënt, en vooral ook de juiste vragen willen stellen. Samen bespreken waarom de communicatie niet goed verloopt, of waarom de patiënt iets niet wil vertellen. Intercom biedt hier gesprekstools voor.

Responsiviteit

En de gesprekstools kunnen we breder toepassen, in de communicatie met alle patiënten. Stemmen wij onszelf zodanig af dat de patiënt begrijpt wat we bedoelen? Passen wij onze communicatie aan zodat er een optimale samenwerking ontstaat? Het sleutelwoord hier is responsiviteit. Daar draait uiteindelijk de hele behandeling om.

* Een lastige definitie aldus Erik, want wanneer hoor je bij de ene of de andere groep? Heb je al een andere culturele achtergrond als je ouders uit België komen? Waar leg je de grens?

INTERCOM