purper
29
jaargang 5 2014
09
EEN
TBS'ER
HEEFT OOK FAMILIE
TBS'ER
HEEFT OOK FAMILIE
De Pompestichting besteedt veel aandacht aan familie van patiënten. Want willen ze terugkeren naar de maatschappij, dan is de familie hard nodig.
Door Joyce Janssen
Familie heb je voor het leven. Maar voor een TBS’er is dit niet zo vanzelfsprekend. Hij komt vaak uit een ontwricht gezin en zijn familie wordt jarenlang aangekeken op de misstap van hun familielid. Toch is een TBS’er grotendeels op zijn familie aangewezen als hij wil terugkeren in de maatschappij. Daarom besteedt de Pompestichting hier veel aandacht aan. Francien Spanjers, forensisch systeembegeleider, vertelt over de ingewikkelde dynamiek van haar werkveld.
Kennismaking
’Ik ben de eerste persoon die de familie te spreken krijgt in de kliniek. Op verzoek van de patiënt organiseer ik een kennismaking, waarbij ik kijk of het bezoek een positieve invloed kan hebben op de behandeling.’ Deze screening wordt vaak bij de familie thuis gehouden. Zo krijgt Francien een goede indruk van de omgeving. Is het bezoek eenmaal goedgekeurd, dan mag de familie in het weekend langskomen.
Confrontatie
Zo’n screening verloopt over het algemeen goed, maar soms komen er heftige emoties bij kijken. ‘Familieleden van een TBS’er kunnen vaak nergens terecht met hun verdriet, want de omgeving heeft geen begrip. De kliniek oordeelt niet, daarom ben ik vaak de eerste met wie ze over het delict durven te praten.’ Francien vertelt over een moeder die in haar buurt openlijk sprak over de behandeling van haar zoon. ‘Zij wilde uitleggen dat hij hard werkt en leert om een beter mens te zijn. Maar toen mensen haar begonnen te zien als de moeder van die gestoorde gek, is ze hiermee gestopt.’ Familieleden worden soms ook op straat bespuugd of weggejaagd uit de winkel. ‘Ze kunnen niet reageren op deze aanvallen en confrontaties. Hun zoon of partner heeft iets vreselijks gedaan en zij kiezen ervoor om bij hem te blijven. Probeer dat maar eens uit te leggen.' Francien biedt in deze gevallen een luisterend oor, of advies om met de pesterijen om te gaan.
Samenwerking
De families van de patiënten worden door Francien zoveel mogelijk bij de behandeling betrokken. Samen met het behandelteam geeft ze hen voorlichting over TBS en onderzoekt ze welke bijdrage de familie kan leveren. ‘Ik bespreek openlijk met ze wat de valkuilen van de patiënt zijn, waar ze hem op kunnen aanspreken en hoe ze zijn signalen moeten interpreteren. En ik vraag hen om de signalenkaart die de patiënt heeft gemaakt samen door te nemen en eventueel aan te vullen.' Alles is gericht op samenwerking, zodat het vangnet van de patiënt sterker wordt.
Impact
Francien heeft bewondering voor families en kinderen die elk weekend op bezoek komen. 'Zo’n bezoekje heeft toch veel impact: de hoge hekken, de tassencontrole, het legitimeren bij de portiers.’ Toch vindt ze niet dat kinderen tegen deze impact beschermd zouden moeten worden. ‘Dan zouden ze hun vader nooit meer zien en loopt het kind ook een beschadiging op. Het bezoek aan de kliniek heeft inderdaad zijn weerslag op kinderen, maar mijn ervaring is dat het er meestal vanzelf bij gaat horen.' Ter illustratie vertelt ze over een vrouw die tien jaar geleden vaak op bezoek kwam met haar jonge kinderen: ‘Ze praten er nog wel eens over in het gezin en de kinderen zeggen dat ze het echt niet vervelend vonden om naar de kliniek te komen.’
Bemoeienis
Soms lukt het een familie, ondanks hun goede bedoelingen, niet om de patiënt te helpen bij zijn terugkeer in de maatschappij. In dat geval wordt professionele hulp ingeschakeld om toezicht te houden. De meeste families staan hier wel voor open, maar soms wil de patiënt het liever alleen doen, zonder bemoeienis van buitenaf. Een netwerkbijeenkomst kan dan helpen om de neuzen dezelfde kant op te krijgen. ‘Maar ook als de familie ons niet wil steunen in de behandeling, moeten we in gesprek blijven. Misschien zijn er kleine dingen waarbij we ze toch kunnen betrekken.’
Bij de familie thuis
Patiënten met begeleid verlof kunnen zelf een bezoekje brengen aan hun familie. Francien gaat de eerste keren met ze mee, om alles in goede banen te leiden. Deze verloven gaan bijna altijd goed, want zowel patiënt als familie willen graag een fijn contact met elkaar. En Francien spreekt de regels van tevoren goed door. ‘Soms ontstaan er wel eens discussies, maar dat hoort bij een normaal leven. Ik heb me altijd veilig gevoeld bij de families thuis. Ooit ben ik tussen een patiënt en zijn broer gesprongen, toen ze ruzie kregen in hun moeders huis. Toen heb ik de broer verzocht om weg te gaan. Maar meestal komt het niet zo ver, want bij een slechte sfeer breek ik het bezoek voortijdig af.’ Patiënten kunnen vaak niet bij belangrijke gebeurtenissen in de familie zijn. Ze staan niet op een trouwfoto, kunnen geen afscheid nemen van iemand die hen dierbaar was. Dat is moeilijk voor ze. ‘Maar daar staan mooie momenten tegenover,’ vertelt Francien, ‘zoals een zoon die voor het eerst in zes jaar thuiskomt.’
Slachtoffer
De verhoudingen worden ingewikkeld wanneer de familie of de partner slachtoffer is van het delict. Vooral wanneer de partner de relatie toch wil voortzetten. Daarom besteedt Francien hier in haar gesprekken veel aandacht aan. ‘Ik praat openlijk met ze over het delict en hoe ze er nu tegenaan kijken. Daarnaast kijken we naar de toekomst, wat verwachten ze van elkaar? Welke rol nemen ze als ouders naar de kinderen?’ Maar er komen ook alledaagse zaken aan bod, zoals hoe de relatie er nu uitziet en hoe ze op elkaar reageren. In eerste instantie mag de partner een uur per week op bezoek, altijd begeleid. Als dat goed gaat, wordt voorzichtig gekeken naar uitbreiding.
Succesvol
Wat gebeurt er met patiënten die niet terug kunnen vallen op familie? ‘Als er geen contact is kunnen we een poging doen om te bemiddelen. En anders proberen we het netwerk op een andere manier op te bouwen, via oude vrienden, collega’s of een kerkgemeenschap. Het is niet gemakkelijk, want het stempel 'TBS' houdt veel deuren gesloten.’ Daarom is het werk van Francien en haar collega’s zo belangrijk: een goed netwerk vergroot de kansen op een succesvolle resocialisatie. En vermindert het risico dat het delict zich herhaalt.
Kennismaking
’Ik ben de eerste persoon die de familie te spreken krijgt in de kliniek. Op verzoek van de patiënt organiseer ik een kennismaking, waarbij ik kijk of het bezoek een positieve invloed kan hebben op de behandeling.’ Deze screening wordt vaak bij de familie thuis gehouden. Zo krijgt Francien een goede indruk van de omgeving. Is het bezoek eenmaal goedgekeurd, dan mag de familie in het weekend langskomen.
Confrontatie
Zo’n screening verloopt over het algemeen goed, maar soms komen er heftige emoties bij kijken. ‘Familieleden van een TBS’er kunnen vaak nergens terecht met hun verdriet, want de omgeving heeft geen begrip. De kliniek oordeelt niet, daarom ben ik vaak de eerste met wie ze over het delict durven te praten.’ Francien vertelt over een moeder die in haar buurt openlijk sprak over de behandeling van haar zoon. ‘Zij wilde uitleggen dat hij hard werkt en leert om een beter mens te zijn. Maar toen mensen haar begonnen te zien als de moeder van die gestoorde gek, is ze hiermee gestopt.’ Familieleden worden soms ook op straat bespuugd of weggejaagd uit de winkel. ‘Ze kunnen niet reageren op deze aanvallen en confrontaties. Hun zoon of partner heeft iets vreselijks gedaan en zij kiezen ervoor om bij hem te blijven. Probeer dat maar eens uit te leggen.' Francien biedt in deze gevallen een luisterend oor, of advies om met de pesterijen om te gaan.
Samenwerking
De families van de patiënten worden door Francien zoveel mogelijk bij de behandeling betrokken. Samen met het behandelteam geeft ze hen voorlichting over TBS en onderzoekt ze welke bijdrage de familie kan leveren. ‘Ik bespreek openlijk met ze wat de valkuilen van de patiënt zijn, waar ze hem op kunnen aanspreken en hoe ze zijn signalen moeten interpreteren. En ik vraag hen om de signalenkaart die de patiënt heeft gemaakt samen door te nemen en eventueel aan te vullen.' Alles is gericht op samenwerking, zodat het vangnet van de patiënt sterker wordt.
Impact
Francien heeft bewondering voor families en kinderen die elk weekend op bezoek komen. 'Zo’n bezoekje heeft toch veel impact: de hoge hekken, de tassencontrole, het legitimeren bij de portiers.’ Toch vindt ze niet dat kinderen tegen deze impact beschermd zouden moeten worden. ‘Dan zouden ze hun vader nooit meer zien en loopt het kind ook een beschadiging op. Het bezoek aan de kliniek heeft inderdaad zijn weerslag op kinderen, maar mijn ervaring is dat het er meestal vanzelf bij gaat horen.' Ter illustratie vertelt ze over een vrouw die tien jaar geleden vaak op bezoek kwam met haar jonge kinderen: ‘Ze praten er nog wel eens over in het gezin en de kinderen zeggen dat ze het echt niet vervelend vonden om naar de kliniek te komen.’
Bemoeienis
Soms lukt het een familie, ondanks hun goede bedoelingen, niet om de patiënt te helpen bij zijn terugkeer in de maatschappij. In dat geval wordt professionele hulp ingeschakeld om toezicht te houden. De meeste families staan hier wel voor open, maar soms wil de patiënt het liever alleen doen, zonder bemoeienis van buitenaf. Een netwerkbijeenkomst kan dan helpen om de neuzen dezelfde kant op te krijgen. ‘Maar ook als de familie ons niet wil steunen in de behandeling, moeten we in gesprek blijven. Misschien zijn er kleine dingen waarbij we ze toch kunnen betrekken.’
Bij de familie thuis
Patiënten met begeleid verlof kunnen zelf een bezoekje brengen aan hun familie. Francien gaat de eerste keren met ze mee, om alles in goede banen te leiden. Deze verloven gaan bijna altijd goed, want zowel patiënt als familie willen graag een fijn contact met elkaar. En Francien spreekt de regels van tevoren goed door. ‘Soms ontstaan er wel eens discussies, maar dat hoort bij een normaal leven. Ik heb me altijd veilig gevoeld bij de families thuis. Ooit ben ik tussen een patiënt en zijn broer gesprongen, toen ze ruzie kregen in hun moeders huis. Toen heb ik de broer verzocht om weg te gaan. Maar meestal komt het niet zo ver, want bij een slechte sfeer breek ik het bezoek voortijdig af.’ Patiënten kunnen vaak niet bij belangrijke gebeurtenissen in de familie zijn. Ze staan niet op een trouwfoto, kunnen geen afscheid nemen van iemand die hen dierbaar was. Dat is moeilijk voor ze. ‘Maar daar staan mooie momenten tegenover,’ vertelt Francien, ‘zoals een zoon die voor het eerst in zes jaar thuiskomt.’
Slachtoffer
De verhoudingen worden ingewikkeld wanneer de familie of de partner slachtoffer is van het delict. Vooral wanneer de partner de relatie toch wil voortzetten. Daarom besteedt Francien hier in haar gesprekken veel aandacht aan. ‘Ik praat openlijk met ze over het delict en hoe ze er nu tegenaan kijken. Daarnaast kijken we naar de toekomst, wat verwachten ze van elkaar? Welke rol nemen ze als ouders naar de kinderen?’ Maar er komen ook alledaagse zaken aan bod, zoals hoe de relatie er nu uitziet en hoe ze op elkaar reageren. In eerste instantie mag de partner een uur per week op bezoek, altijd begeleid. Als dat goed gaat, wordt voorzichtig gekeken naar uitbreiding.
Succesvol
Wat gebeurt er met patiënten die niet terug kunnen vallen op familie? ‘Als er geen contact is kunnen we een poging doen om te bemiddelen. En anders proberen we het netwerk op een andere manier op te bouwen, via oude vrienden, collega’s of een kerkgemeenschap. Het is niet gemakkelijk, want het stempel 'TBS' houdt veel deuren gesloten.’ Daarom is het werk van Francien en haar collega’s zo belangrijk: een goed netwerk vergroot de kansen op een succesvolle resocialisatie. En vermindert het risico dat het delict zich herhaalt.
Francien Spanjers
