purper
29
jaargang 5 2014
02
DE TRIADEKAART
Hulpmiddel voor een gelijkwaardig gesprek.
Door Hanneke Sizoo
Dit artikel bevat:
Sasja Gradussen werkt als SPV bij het ACT-team in Nijmegen. Samenwerken met familie, dat is voor dit team een vanzelfsprekende zaak. Omdat het zichtbaar positief uitwerkt op de behandeling van de cliënt. ‘Bovendien is mijn eigen werk er zoveel leuker en ook lichter door geworden,’ zegt Sasja.
Het ACT-team gebruikt de Triadekaart, waarvan het de bedoeling is dat die binnen heel Pro Persona in gebruik genomen wordt. De Triadekaart, ontwikkeld door Ypsilon, is een methode om in de driehoek cliënt, naasten en hulpverlener, met elkaar in gesprek te komen. Het ondersteunt het doel de familie zo goed mogelijk te betrekken bij de zorg en ook hun belangen te waarborgen. Ook binnen de Langdurende Zorg wordt de Triadekaart gebruikt: afgelopen jaar liep er een pilot bij het team van Arjan Kletter in Nijmegen. Enkele medewerkers uit dit team werden geschoold om de kaart optimaal te gebruiken. Het is de bedoeling dat de methode zich als een olievlek gaat verspreiden. Teams die belangstelling hebben voor de methode kunnen dit kenbaar maken en krijgen vervolgens ondersteuning bij de implementatie.
Binnen een maand contact
Sasja: ‘Bij het ACT-team is het ons doel de familie binnen een maand te betrekken bij de behandeling. We hebben informatie nodig, maar willen ook informatie geven. Over de stoornis, over de behandeling, maar ook om afspraken te maken over samenwerken. De Triadekaart is een heel praktisch hulpmiddel om bijvoorbeeld afspraken te maken over de verdeling van taken: de post, het huishouden, de administratie, bezoeken van instanties, et cetera.’
Consensus
‘Voor aanvang van het triadegesprek krijgen alle deelnemers een checklist en kun je aanvinken wat je zelf wilt doen of wat je anderen wilt laten doen, bijvoorbeeld omdat je het te belastend vindt,’ vertelt Sasja. ‘Je ontmoet elkaar op basis van consensus. De dynamiek die dan ontstaat is heel fijn, want je komt concreet tot iets. Het familielid voelt zich gesteund want hij of zij kan de zorgen delen. Je hebt een gelijkwaardig gesprek. Na een tijdje worden de afspraken geëvalueerd. Dat te weten geeft heel veel rust.’
Het bestwil-criterium
Vaak zijn er in een crisissituatie taken overgenomen van de cliënt. Maar als de crisis voorbij is, is er ruimte voor een verschuiving en loslaten van taken. Het doel blijft dat de cliënt er op vooruit moet gaan. Sasja: ‘Voor een hulpverlener kan het triadegesprek best lastig zijn. Het is je natuurlijke neiging om te zorgen, om dingen over te nemen, om te handelen volgens het bestwil-criterium. Het willen zorgen en overnemen zit er diep in. Samenwerken en betrekken is echt anders. Je moet bij wijze van spreken een treetje naar beneden, zodat de cliënt een treetje hoger kan komen en zijn of haar verantwoordelijkheid terug kan nemen. De cliënt, familie en hulpverlener brengen vanuit ieders positie hun kennis en kunde in. Dat erkennen bevordert een gelijkwaardige samenwerking.’
Het ACT-team gebruikt de Triadekaart, waarvan het de bedoeling is dat die binnen heel Pro Persona in gebruik genomen wordt. De Triadekaart, ontwikkeld door Ypsilon, is een methode om in de driehoek cliënt, naasten en hulpverlener, met elkaar in gesprek te komen. Het ondersteunt het doel de familie zo goed mogelijk te betrekken bij de zorg en ook hun belangen te waarborgen. Ook binnen de Langdurende Zorg wordt de Triadekaart gebruikt: afgelopen jaar liep er een pilot bij het team van Arjan Kletter in Nijmegen. Enkele medewerkers uit dit team werden geschoold om de kaart optimaal te gebruiken. Het is de bedoeling dat de methode zich als een olievlek gaat verspreiden. Teams die belangstelling hebben voor de methode kunnen dit kenbaar maken en krijgen vervolgens ondersteuning bij de implementatie.
Binnen een maand contact
Sasja: ‘Bij het ACT-team is het ons doel de familie binnen een maand te betrekken bij de behandeling. We hebben informatie nodig, maar willen ook informatie geven. Over de stoornis, over de behandeling, maar ook om afspraken te maken over samenwerken. De Triadekaart is een heel praktisch hulpmiddel om bijvoorbeeld afspraken te maken over de verdeling van taken: de post, het huishouden, de administratie, bezoeken van instanties, et cetera.’
Consensus
‘Voor aanvang van het triadegesprek krijgen alle deelnemers een checklist en kun je aanvinken wat je zelf wilt doen of wat je anderen wilt laten doen, bijvoorbeeld omdat je het te belastend vindt,’ vertelt Sasja. ‘Je ontmoet elkaar op basis van consensus. De dynamiek die dan ontstaat is heel fijn, want je komt concreet tot iets. Het familielid voelt zich gesteund want hij of zij kan de zorgen delen. Je hebt een gelijkwaardig gesprek. Na een tijdje worden de afspraken geëvalueerd. Dat te weten geeft heel veel rust.’
Het bestwil-criterium
Vaak zijn er in een crisissituatie taken overgenomen van de cliënt. Maar als de crisis voorbij is, is er ruimte voor een verschuiving en loslaten van taken. Het doel blijft dat de cliënt er op vooruit moet gaan. Sasja: ‘Voor een hulpverlener kan het triadegesprek best lastig zijn. Het is je natuurlijke neiging om te zorgen, om dingen over te nemen, om te handelen volgens het bestwil-criterium. Het willen zorgen en overnemen zit er diep in. Samenwerken en betrekken is echt anders. Je moet bij wijze van spreken een treetje naar beneden, zodat de cliënt een treetje hoger kan komen en zijn of haar verantwoordelijkheid terug kan nemen. De cliënt, familie en hulpverlener brengen vanuit ieders positie hun kennis en kunde in. Dat erkennen bevordert een gelijkwaardige samenwerking.’
Sasja Gradussen
ADRESSENLIJST EN WEBSITES FAMILIE- EN MANTELZORGORGANISATIES
www.ypsilon.org
Vereniging voor familieleden van mensen met schizofrenie of psychose.
www.familievan.nl
Website van de GGZ met informatie en ondersteuning van familie van mensen met psychische en psychiatrische problemen.
www.lsovd.nl
Landelijke stichting ouders en verwanten van drugsgebruikers.
www.ervaringsverhalen.nl
Overzicht van boeken en websites over levens- ervarings- en herstelverhalen.
www.anoiksis.nl
Vereniging voor mensen met schizofrenie, psychosen en aanverwante stoornissen.
www.hee-team.nl
Herstel, Empowerment en Ervaringsdeskundigheid. Omvat effectieve werkwijze en strategieën van mensen met psychische kwetsbaarheden om zichzelf te (leren) helpen.
SOS Telefonische hulpdienst/korrelatie.
7x24 uur bereikbaar voor een gesprek van mens tot mens.
SOS telefonische hulpdienst: 0900-0767/ korrelatie: 0900-1450
www.autisme-nva.nl
Informatie en advies over autisme.
www.kopstoring.nl
Voor kinderen van ouders met psychische problemen.
www.survivalkid.nl
Online steunpunt voor jongeren (12-24 jaar) die een familielid hebben met psychische problemen of een verslaving.
http://kopp.lotgenootje.nl
Website voor kinderen (alle leeftijden) van ouders met psychiatrische problemen.
Vereniging voor familieleden van mensen met schizofrenie of psychose.
www.familievan.nl
Website van de GGZ met informatie en ondersteuning van familie van mensen met psychische en psychiatrische problemen.
www.lsovd.nl
Landelijke stichting ouders en verwanten van drugsgebruikers.
www.ervaringsverhalen.nl
Overzicht van boeken en websites over levens- ervarings- en herstelverhalen.
www.anoiksis.nl
Vereniging voor mensen met schizofrenie, psychosen en aanverwante stoornissen.
www.hee-team.nl
Herstel, Empowerment en Ervaringsdeskundigheid. Omvat effectieve werkwijze en strategieën van mensen met psychische kwetsbaarheden om zichzelf te (leren) helpen.
SOS Telefonische hulpdienst/korrelatie.
7x24 uur bereikbaar voor een gesprek van mens tot mens.
SOS telefonische hulpdienst: 0900-0767/ korrelatie: 0900-1450
www.autisme-nva.nl
Informatie en advies over autisme.
www.kopstoring.nl
Voor kinderen van ouders met psychische problemen.
www.survivalkid.nl
Online steunpunt voor jongeren (12-24 jaar) die een familielid hebben met psychische problemen of een verslaving.
http://kopp.lotgenootje.nl
Website voor kinderen (alle leeftijden) van ouders met psychiatrische problemen.
Blijven proberen
‘Soms houdt de cliënt het triadegesprek af,’ vertelt Sasja. ‘Wij hebben als team met elkaar afgesproken dat we ons uiterste best doen de cliënt te motiveren hier aan mee te doen. Lukt het niet, dan proberen we het later nog eens. We vragen niet aan de cliënt of de familie betrokken mag worden. Nee, we stellen: voor ons is het de gewoonte om familie te betrekken. We leggen uit waarom we dat belangrijk vinden.’
POM-gesprek
Het ACT-team gebruikt naast de Triadekaart ook het POM-gesprek, puur gericht op de mantelzorger. POM staat voor Preventieve Ondersteuning van de Mantelzorger. Sasja: ‘Er is vaak een gebrek aan informatie. Bijvoorbeeld: ‘Wat moet ik doen als mijn vrouw in een psychose komt?’ Maar ook bespreken we hoe de mantelzorger is betrokken bij de behandeling en waar hij of zij tegen aan loopt. Een vraag als: ‘En hoe was het nu voor u om dit weekend uw dochter thuis te hebben?’ kan als zeer steunend ervaren worden. Soms kom je er door een POM-gesprek achter dat iemand al jaren niet op vakantie is geweest vanwege de zorg voor het familielid. Of nooit meer gaat sporten of naar verjaardagen gaat. Wat heb je nodig om het vol te houden, is de grote vraag. We hebben een familiemap met uitgebreide informatie en aanbod. Zowel binnen de GGZ als in het land. We informeren de familie, zonder het over te nemen. Maar we stimuleren het familielid wel. ‘Is de diagnose over je dochter onduidelijk? Bel de behandelaar op! Kom in actie.’
Mooi pakket
Sasja: ‘We hebben een mooi pakket aan hulpmiddelen en methodes voor het betrekken en ondersteunen van familie. Daar zijn we erg blij mee. Uit onderzoek blijkt dat het actief betrekken en ondersteunen van familie bij de cliënt zorgt voor minder terugval, kortere opnames en vergroting van de compliance met de behandeling.’
Zelden conflicten
‘Het is zó leuk om met familie samen te werken,’ zegt Sasja. ‘Je deelt successen, maar ook je machteloosheid. Dat maakt het werk echt lichter. Het zoekproces deel je samen, dat is heel waardevol. En onze ervaring is dat er zelden meer conflictsituaties zijn. Familie voelt zich minder alleen en minder machteloos. Je moet niet vergeten: wij als hulpverleners zijn maar heel even in beeld. De familie kent de cliënt van kleins af aan, van haver tot gort. Zij hebben vaak veel sneller in de gaten dat er iets niet goed gaat. Dat wordt vaak onderschat.’
Ook belangstelling voor het werken met de Triadekaart? Stuur een e-mail naar Judith van Nimwegen, ondersteuner Familiebeleid Pro Persona. Samen met Sandra Frank, Arjan Kletter en Sasja Gradussen biedt zij ondersteuning bij implementatie van de methode.
‘Soms houdt de cliënt het triadegesprek af,’ vertelt Sasja. ‘Wij hebben als team met elkaar afgesproken dat we ons uiterste best doen de cliënt te motiveren hier aan mee te doen. Lukt het niet, dan proberen we het later nog eens. We vragen niet aan de cliënt of de familie betrokken mag worden. Nee, we stellen: voor ons is het de gewoonte om familie te betrekken. We leggen uit waarom we dat belangrijk vinden.’
POM-gesprek
Het ACT-team gebruikt naast de Triadekaart ook het POM-gesprek, puur gericht op de mantelzorger. POM staat voor Preventieve Ondersteuning van de Mantelzorger. Sasja: ‘Er is vaak een gebrek aan informatie. Bijvoorbeeld: ‘Wat moet ik doen als mijn vrouw in een psychose komt?’ Maar ook bespreken we hoe de mantelzorger is betrokken bij de behandeling en waar hij of zij tegen aan loopt. Een vraag als: ‘En hoe was het nu voor u om dit weekend uw dochter thuis te hebben?’ kan als zeer steunend ervaren worden. Soms kom je er door een POM-gesprek achter dat iemand al jaren niet op vakantie is geweest vanwege de zorg voor het familielid. Of nooit meer gaat sporten of naar verjaardagen gaat. Wat heb je nodig om het vol te houden, is de grote vraag. We hebben een familiemap met uitgebreide informatie en aanbod. Zowel binnen de GGZ als in het land. We informeren de familie, zonder het over te nemen. Maar we stimuleren het familielid wel. ‘Is de diagnose over je dochter onduidelijk? Bel de behandelaar op! Kom in actie.’
Mooi pakket
Sasja: ‘We hebben een mooi pakket aan hulpmiddelen en methodes voor het betrekken en ondersteunen van familie. Daar zijn we erg blij mee. Uit onderzoek blijkt dat het actief betrekken en ondersteunen van familie bij de cliënt zorgt voor minder terugval, kortere opnames en vergroting van de compliance met de behandeling.’
Zelden conflicten
‘Het is zó leuk om met familie samen te werken,’ zegt Sasja. ‘Je deelt successen, maar ook je machteloosheid. Dat maakt het werk echt lichter. Het zoekproces deel je samen, dat is heel waardevol. En onze ervaring is dat er zelden meer conflictsituaties zijn. Familie voelt zich minder alleen en minder machteloos. Je moet niet vergeten: wij als hulpverleners zijn maar heel even in beeld. De familie kent de cliënt van kleins af aan, van haver tot gort. Zij hebben vaak veel sneller in de gaten dat er iets niet goed gaat. Dat wordt vaak onderschat.’
Ook belangstelling voor het werken met de Triadekaart? Stuur een e-mail naar Judith van Nimwegen, ondersteuner Familiebeleid Pro Persona. Samen met Sandra Frank, Arjan Kletter en Sasja Gradussen biedt zij ondersteuning bij implementatie van de methode.
